Uzay Araştırmaları
A- Uzay Teknolojileri
17. yüzyılda teleskobun icadı ile uzay araştırmaları hız kazanmıştır.
Uzay araştırmaları sadece teleskopla sınırlı olmayıp, uzay mekikleri, uzay sondaları, uzay roketleri, yapay uydular ve uzay istasyonları ile bu çalışmalar devam etmiştir.
Uzay İstasyonu
Astronot ve Bilim insanlarının uzayda uzun süre kalmalarını sağlayan uzay araçlarına uzay istasyonu denir.
Uluslararası Uzay İstasyonu Dünya’dan çıplak gözle görülebilen bir uzay istasyonudur.
Uzay Roketi
Roketler uzaya uydu veya uzay aracı taşımada kullanılan araçlardır.
Uzay Mekiği
Tekrar kullanılabilen uzay araçlarıdır.
Uzay mekikleri roket gibi havalanır ve uçak gibi iniş yapabilir.
Uydu yerleştirmek ve uzayla ilgili araştırma yapmak için geliştirilmiştir.
İlk uzay mekiği Columbia Uzay Mekiği’dir.
Uzay Sondası
Uzayı araştırmada gönderilen uzaktan kumandayla çalışan insansız uzay aracıdır.
Fotoğraf çekme, atmosfer ve toprak analiz etmede kullanılır.
Uzay Teleskobu
Uzayda belirli yörüngelerde dolaşan teleskoplardır.
Dünyadaki ışık kirliliği ve olumsuz hava şartlarından etkilenmez.
Hubble Uzay teleskobu en büyük uzay teleskobudur.
Yapay Uydular
İnsan eliyle yapılan ve Dünya yörüngesine yerleştirilen cisimlere yapay uydu denir.
Askeri, haberleşme, meteoroloji ve gök cisimlerini inceleme amaçlı kullanılır.
Dünya’nın ilk yapay uydusu Sputnik 1
SSCB tarafından 1957’de yörüngeye oturtuldu.
Türkiye’nin Uzaya Gönderdiği Uydular
Türkiye’nin uzayda 3 haberleşme uydusu, 3 gözlem ve keşif uydusu olmak üzere 6 tane aktif uydusu bulunmaktadır.
Türksat 3A : Haberleşme ve iletişim uydusu
Türksat 4A : Haberleşme ve iletişim uydusu
Türksat 4B : Haberleşme ve iletişim uydusu
Göktürk – 2: 2012 yılından beri keşif ve gözlem uydusu olarak kullanılmaktadır.
Göktürk – 1: 2016 yılından beri keşif ve gözlem uydusu tarım ve şehircilik amaçlı kullanılmaktadır.
Rasat: Türkiye’de üretilen ilk yer gözlem uydusudur.
Türksat 1B, Türksat 1C ve Türksat 2A haberleşme uyduları ve Türkiye’nin ilk gözlem uydusu olan Bilsat da görevini tamamlamış uydular arasında yer alır.
B- Uzay Kirliliği
Uzayda işlevini yitirmiş yapay uydular, yakıt tankları, uzay aracı parçaları uzay kirliliğine neden olur.
Uzay kirliliği temizlenmesi çok zor bir kirliliktir.
Uzay kirliliği uzay araçlarına ve astronotlara zarar verebilir.
Uzay kirliliğini önleyebilmek için ömrünü tamamlayan uyduların Dünya’ya dönmeleri sağlanmalıdır. Uydu kullanımına sınırlamalar getirilmelidir.
Uzay Teknolojisinin Sağladığı Yararlar
Uzay araştırmaları sayesinde gündelik yaşamımızda kullanılan bir çok araç geliştirilmiştir.
Teflon, tükenmez kalem, alüminyum folyo, streç film, duman dedektörü, kalp pili, uydu navigasyon cihazı, diş teli, yapay kol ve bacaklar, yapay kalp pompası, itfaiyeci tüpü, kulak termometresi bunlardan bir kaçıdır.
Uzay Araştırmalarının Nedenleri
Güneş sistemimizin araştırılıp incelenmesi, gezegenlerin yapısı
Dünya dışında yaşam olasılığının araştırılması
Galaksiler, yıldızlar, karadelikler ve diğer uzay yapıtaşlarının incelenmesi
Tıp, fizik, kimya, biyoloji, endüstri gibi diğer alanlara da çok önemli katkılar sağlanması
Uzayda doğal olayların ölçülmesi
Yer dışında insanlığa yararlı olabilecek kaynakların ve enerjinin bulunması.
Dünya yer üstü ve yer altı kaynaklarının bulunması
Denizlerden yararlanma
Meteoroloji, iletişim (haberleşme) ve enerji
Teleskop
Uzaktaki cisimleri yakındaymış gibi gösteren araçlara teleskop denir.
Teleskobu ilk icat eden Hans Lippershey (Hans Liberşey) dir.
Astronomide kullanılabilecek ilk teleskobu icat eden Galileo Galilei’dur.
Teleskobun icadıyla bilim insanlarının evren hakkında bilgileri artmıştır.
İnsanların evreni anlamaya başlaması teleskobun bulunması ile başlamıştır.
Teleskobun icadından önce insanlar çıplak gözleriyle uzayı incelemişlerdir.
Teleskop sayesinde çıplak gözle görülemeyen cisimler görülmüş ve ayrıntılı olarak incelenmiştir.
Teleskoplar optik teleskop, radyo teleskop, x-ışını teleskop gibi çeşitleri vardır.
Optik teleskoplar, mercekli ve aynalı teleskop çeşitleri bulunur.
Büyük teleskoplar gözlemevlerinde (Rasathanelerde) bulunur.
Not: Hubble uzay teleskobu atmosferin olumsuz etkilerinden etkilenmemesi için uzayda bulunur.
C- Gök bilimi (Astronomi)
Evren ve içindeki gök cisimlerinin hareketlerini, yapılarını ve birbiri ile etkileşimini inceleyen bilim dalına Gök bilimi (Astronomi) denir.
Gök bilimci (Astronom)
Astronomi ile ilgili çalışmalar ve araştırmalar yapan bilim insanlarına Gök bilimci (Astronom) denir.
İnsanoğlunun daha ilk çağlardan beri süregelen merakı, düşünen ve araştırmacı yapısı hemen her konuda olduğu gibi uzayı da araştırma ve inceleme yapmasına neden olmuştur.
Mısırlılar, Babilliler, Antik Yunanlar, Mayalar ve Çinliler eski çağlarda gök biliminde ilerlemiş uygarlıklardandır.
Ali Kuşçu, Uluğ Bey, Takiyüttin ünlü Türk gök bilimcilerdir.
Günümüzde NASA ESA gibi kuruluşların yanı sıra Rusya, Japonya, Kanada, Çin gibi ülkelerde uzay araştırmalarında öncülük yapmaktadır.
Not: Astronomi ile astroloji birbirine karıştırılmamalıdır. Astronomi bilim iken astroloji bilim değildir.
Astroloji ile uğraşanlara astrolog denir. Astrologlar yıldızların konumlarına göre geleceği tahmin etmeye (kehanet) çalışırlar.
Rasathane (Gözlem evi)
Gök bilimcilerin gökyüzü ile ilgili araştırma yaptıkları yerlere Gözlem evi (Rasathane) denir.
Gözlem evleri, teleskobun icadından çok önce kurulmuştur.
Gözlem evlerinde çok büyük teleskoplar kullanılır.
Optik teleskop bulunan rasathaneler şehir ışıklarından uzakta, yüksek ve az bulutlu yerlerde kurulurlar.
Gözlem evlerinin kurulması için en uygun yerler sıcak iklimdeki dağ tepeleridir.
Ülkemizde en çok bilinen gözlem evi Antalya’da Toros Dağlar’ına kurulmuştur.
Astronot
Uzay araştırmaları için uzaya giden kişilere astronot denir.
Ruslar astronot yerine kozmonot kelimesini kullanır.
Uzaya giden ilk insan Rus Yuri Gagarin’dir. (1961 yılında)
Apollo 11 uzay aracı ile Ay’a yolculuk gerçekleşmiştir.
Neil Armstrong Ay’a ilk ayak basan kişi olmuştur. (1969 yılında)
Uzay Kıyafetleri
Uzaya giden astronotların buradaki koşullara uyum sağlayabilecek özel kıyafetler giymeleri gerekmektedir.
Uzay kıyafetleri astronotların Güneşten gelen zararlı ışınlara karşı korur, vücut sıcaklığını ve hava basıncı sabit tutar.
